Validación psicométrica del POSIT para el cribado del consumo de riesgo de alcohol y otras drogas entre adolescentes

Manuel Araujo, Sandra Golpe, Teresa Braña, Jesús Varela, Antonio Rial

Resumen


La detección precoz del consumo abusivo de alcohol y otras drogas en adolescentes resulta decisiva no sólo para una derivación e intervención rápida en los casos de riesgo, sino también como un indicador a utilizar en la evaluación de los programas de prevención y en las políticas públicas de reducción del consumo. Uno de los instrumentos de screening más utilizados a nivel internacional es el Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers (POSIT) (Rahdert, 1991), cuya subescala de Uso y Abuso de Sustancias (POSITUAS) constituye una herramienta breve de enorme potencial aplicado. Sin embargo, en España no existe todavía ningún estudio de validación empírica que permita garantizar su adecuado funcionamiento psicométrico. El objetivo del presente trabajo consiste precisamente en analizar las propiedades psicométricas del POSITUAS en adolescentes españoles. Para ello fueron entrevistados de forma personal 569 estudiantes de entre 12 y 18 años (M = 14,71; DT = 1,79), seleccionados a partir de un muestreo bietápico. Los resultados obtenidos, utilizando la Adolescent Diagnostic Interview (Winters & Henly, 1993) como criterio, permiten informar que la versión española del POSITUAS posee un excelente comportamiento psicométrico, tanto a nivel de consistencia interna (a=,82), como de sensibilidad (94,3%) y especificidad (83,9%), con un área bajo la curva ROC de ,953. Asimismo, la realización de un Análisis Factorial Confirmatorio permite constatar el carácter unidimensional de la escala. Como consecuencia se pone a disposición de investigadores y profesionales del ámbito de las conductas adictivas el POSITUAS, que puede ser utilizado en adelante con las garantías psicométricas requeridas.

Palabras clave


Adolescentes; Alcohol; Cribado; Drogas; POSIT

Texto completo:

PDF PDF (English)

Referencias


American Psychiatric Association [APA]. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (fifth edition) (DSM-5). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.

Araujo, M., Harris, S.K., Knight, J.R., Gómez, P., Varela, J., Braña, T. y Lamas, M.J. (septiembre, 2015). CRAFFT validation study in a Spanish sample: Psychometric properties and recommendations. Trabajo presentado en el First European conference on addictive behaviours and dependencies, Lisboa, Portugal.

Arbuckle, J. L. (2012). AMOS 21.0. Crawfordville, FL: Amos Development Corporatio

Babor, T. F., Kranzler, H. R. y Lauerman, R. J. (1989). Early detection of harmful alcohol consumption: comparison of clinical, laboratory, and self-report screening procedures. Addictive Behaviors, 14, 139-157. doi:10.1016/0306-4603(89)90043-9.

Bobes, M. T., García, M. P., Marín, M., Ponce, G., Martínez, I. y Rubio, G. (2013). Detección y diagnóstico del trastorno por consumo de alcohol. En F. Pascual, J. Guardia, C. Pereiro y J. Bobes (Eds.), Alcoholismo: guía de intervención en el trastorno por consumo de alcohol (pp. 99-138). Barcelona, España: Grupo SANED.

Byrne, B. M. (2009). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2.a ed.). London: Psychology Press.

Center for Substance Abuse Treatment. (2012). Screening and assessment of alcohol and other drug abusing adolescents. Treatment Improvement Protocol (TIP) - No 31. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration, DHHS Publication.

Dembo, R., Schmeidler, J., Borden, P., Turner, G., Sue, C. y Manning, D. (1996). Examination of the reliability of the Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers (POSIT) among arrested youths entering a juvenile assessment center. Substance Use & Misuse, 31, 785-824. doi:10.3109/10826089609063958.

European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA). (1998). The Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers (POSIT) - Revised Spanish Language Version. Recuperado de http://www.emcdda.europa.eu/html.cfm/ index4439EN.html.

Farke, W. y Anderson, P. (2007). El consumo concentrado de alcohol en Europa. Adicciones, 19, 333-340.

Fuller, P. y Cavanaugh, R. (1995). Basic assessment and screening for substance abuse in the pediatrician’s office. Pediatrics Clinics of North America, 42, 295-315. doi:10.1016/ S0031-3955(16)38948-9.

García, M.A., Novalbos, J.P., Martínez, J.M. y O´Ferrall, C. (2016). Validación del test para la identificación de trastornos por uso de alcohol en población universitaria: AUDIT y AUDIT-C. Adicciones, 28, 194-204.

Golpe, S., Araujo, M., Harris, S.K., Knight, J.R., Gómez, P. y Rial, A. (junio, 2016). Detección precoz del consumo de alcohol y otras drogas en adolescentes: validación empírica del CRAFFT en la comunidad gallega. Trabajo presentado en el III Congreso de Psicoloxía Profesional de Galicia, Santiago de Compostela, España.

Gonzálvez, M.T., Espada, J.P., Guillén-Riquelme, A., Secades, R. y Orgilés, M. (2016). Asociación entre rasgos de personalidad y consumo de sustancias en adolescentes españoles. Adicciones, 28, 108-115. doi:10.20882/adicciones.777.

Huang, J. H., Jacobs, D. F. y Deverensky, J. L. (2010). Sexual risk-taking behaviors, gambling, and heavy drinking among U.S. college athletes. Archives of Sexual Behavior, 39, 706-713. doi:10.1007/s10508-009-9521-7.

IBM Corp. Released (2011). IBM SPSS Statistics for Windows, Version 20.0. Armonk, NY: IBM Corp.

Jones, S. E., Oeltmann, J., Wilson, T. W., Brener, N. D. y Hill, C. V. (2001). Binge drinking among undergraduate college students in the United States: Implications for other substance use. Journal of American College Health, 50, 33-38. doi:10.1080/ 07448480109595709.

Jöreskog, K. G. y Sörbom, D. (1989). LISREL 7 User’s reference guide. Chigaco: Scientific Software.

Kline, R. B. (2005). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (2.a ed.). New York: The Guilford Press.

Knight, J. R., Goodman, E., Pulerwitz, T. y DuRant, R. (2001). Reliability of the Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers (POSIT) in adolescent medical practice. Journal of the Adolescent Health, 29, 125-130. doi:10.1016/S1054-139X(00)00206-8.

Knight, J. R., Sherritt, L., Harris, S., Gates, E. y Chang, G. (2003). Validity of brief alcohol screening tests among adolescents: A comparison of the AUDIT, POSIT, CAGE and CRAFFT. Alcoholism: Clinical & Experimental Research, 27, 67-73. doi:10.1111/ j.1530-0277.2003.tb02723.x.

Knight, J. R., Sherritt, L., Shrier, L. A., Harris, S. K. y Chang, G. (2002). Validity of the CRAFFT Substance Abuse Screening Test among adolescent clinical patients. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 156, 607-614. doi:10.1001/archpedi.156.6.607.

Knight, J. R., Shrier, L. A., Bravender, T. D., Farrell, M., Vander Bilt, J. y Shaffer, H. J. (1999). A new brief screen for adolescent substance abuse. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 153, 591-596. doi:10.1001/archpedi.153.6.591.

Kuder, G. F. y Richardson, M. W. (1937). The theory of the estimation of test reliability. Psychometrika, 2, 151-160.

Laespada, M.T. (2014). Consumo de alcohol en jóvenes y adolescentes. Una mirada ecológica. Bilbao, España: Universidad de Deusto, Instituto de Deusto de Drogodependencias. 

Latimer, W., O’Brien, M., McDouall, J., Toussova, O., Floyd, L. y Vazquez, M. (2004). Screening for «substance abuse» among school-based youth in Mexico using the Problem Oriented Screening Instrument (POSIT) for Teenagers. Substance Use & Misuse, 39, 307-329. doi:10.1081/JA-120028492.

Latimer, W., Winters, K. C. y Stinchfield, R. D. (1997). Screening for drug abuse among adolescents in clinical and correctional settings using the Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 23, 79-98. doi:10.3109/00952999709001689.

Legleye, S., Piontek, D. y Kraus, L. (2011). Psychometric properties of the Cannabis Abuse Screening Test (CAST) in a French sample of adolescents. Drug and Alcohol Dependence, 113, 229-235. doi:10.1016/j.drugalcdep.2010.08.011.

López-Caneda, E., Mota, N., Crego, A., Velasquez, T., Corral, M., Rodríguez, S. y Cadaveira, F. (2014). Anomalías neurocognitivas asociadas al consumo intensivo de alcohol (binge drinking) en jóvenes y adolescentes: una revisión. Adicciones, 26, 334-359. doi:10.20882/adicciones.39.

Mariño, M., González-Forteza, C., Andrade, P. y Medina-Mora, M. (1998). Validación de un cuestionario para detectar adolescentes con problemas por el uso de drogas. Salud Mental, 21, 27-36.

Matali, J.L., Andión, O., Pardo, M., Iniesta, R., Serrano, E. y San, L. (2016). Adolescentes y diagnóstico dual en el servicio de urgencias psiquiátricas. Adicciones, 28, 71-79. doi:10.20882/adicciones.783.

McLaney, M., Del Boca, F. y Babor, T. (1994). A validation study of the Problem Oriented Screening Instrument for Teenagers (POSIT). Journal of Mental Health, 3, 363-376. doi:10.3109/09638239408997947.

McPherson, T. y Hersch, R. (2000). Brief substance use screening instruments for primary care settings: A review. Journal of Substance Abuse Treatment, 18, 193-202. doi:10.1016/S0740-5472(99)00028-8.

Miller, J. W., Naimi, T. S., Brewer, R. D. y Jones, S. E. (2007). Binge drinking and associated health risk behaviors among high school students. Pediatrics, 119, 76-85. doi:10.1542/ peds.2006-1517.

Motos, P., Cortés, M. T., Giménez, J. A. y Cadaveira, F. (2015). Predictores del consumo semanal de alcohol y sus consecuencias asociadas en universitarios consumidores intensivos de alcohol. Adicciones, 27, 119-131.

Organización Mundial de la Salud. (1997). Working group on the identification and management of psychoactive substance use problems in primary health care settings. San Francisco, CA: Division on Mental Health and Prevention of Substance Abuse.

Parada, M., Corral, M., Caamaño-Isorna, F., Mota, N., Crego, A., Rodríguez Holguín, S. y Cadaveira, F. (2011). Definición del concepto de consumo intensivo de alcohol adolescente (binge drinking). Adicciones, 23, 53-63.

Pardo, A. y Ruiz, M. A. (2001). SPSS 11. Guía para el análisis de datos. Madrid: McGraw-Hill.

Petit, G., Maurage, P., Kornreich, C., Verbanck, P. y Campanella, S. (2014). Binge drinking in adolescents: A review of neurophysiological and neuroimaging research. Alcohol and Alcoholism, 49, 198-206. doi:10.1093/alcalc/agt172.

Plan Nacional sobre Drogas. (2009a). Plan de Acción sobre Drogas, España 2013-2016. Madrid, España: Delegación del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas, Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad.

Plan Nacional sobre Drogas. (2009b). Estrategia Nacional sobre Drogas 2009-2016. Madrid, España: Delegación del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas, Ministerio de Sanidad y Consumo.

Plan Nacional sobre Drogas. (2016). Encuesta sobre el uso de drogas en enseñanzas secundarias en España (ESTUDES) 2014-2015. Madrid, España: Delegación del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas, Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad.

Rahdert, E. R. (1991). The Adolescent Assessment/Referral System. Rockville, MD: National Institute on Drug Abuse.

Rumpf, H., Wohlert, T., Freyer-Adam, J., Grothues, J. y Bischof, G. (2013). Screening questionnaires for problem drinking in adolescents: Performance of AUDIT, AUDIT-C, CRAFFT and POSIT. European Addiction Research, 19, 121-127. doi:10.1159/ 000342331.

Tiburcio Sainz, M., Rosete-Mohedano, M.G., Natera Rey, G., Martínez Vélez, N.A., Carreño García, S. y Pérez Cisneros, D. (2016). Validez y confiabilidad de la prueba de detección de consumo de alcohol, tabaco y sustancias (ASSIST) en estudiantes universitarios. Adicciones, 28, 19-27. doi:10.20882/adicciones.786.

Timken, D. S. (2007). Colorado Alcohol and Drug Abuse Division (ADAD) approved evaluation instrumentation. Boulder, CO: Colorado Department of Human Services, Alcohol and Drug Abuse Division.

Windle, M. (2003). Alcohol use among adolescents and young adults. Alcohol Research and Health, 27, 79-85.

Winters, K. C. y Henly, G. (1993). Adolescent Diagnostic Interview (ADI). Los Ángeles, CA: Western Psychological Services.

Winters, K. C., Stinchfield, R. D., Henly, G. A. y Schwartz, R. H. (1990). Validity of adolescent self-report of alcohol and other drug involvement. International Journal of the Addictions, 25, 1379-1395. doi:10.3109/10826089009068469.

Xunta de Galicia. (2010). Plan de Trastornos Adictivos de Galicia 2011-2016. Santiago de Compostela, España: Consellería de Sanidade, Xunta de Galicia. Recuperado de http://xuventude.xunta.es/uploads/docs/Observatorio/Plan_de_trastornos_adictivos_de_Galicia_2011-2016.pdf.




DOI: https://doi.org/10.20882/adicciones.958

Enlaces refback

  • No hay ningún enlace refback.